نگهداری مناسب داروها در شرایط دمایی مناسب یکی از اساسیترین موضوعات در حفظ کیفیت و اثربخشی داروهاست. سازمان غذا و داروی ایران (IFDA) نیز، مشابه سایر سازمانهای بینالمللی، قوانین و استانداردهای دقیقی برای نگهداری داروها تعیین کرده است. این استانداردها به منظور تضمین حفظ سلامت بیماران و جلوگیری از فساد داروها به دلیل شرایط نگهداری نامناسب تدوین شدهاند.
در این مطلب، به بررسی استانداردهای دمایی نگهداری داروها مطابق با دستورالعملهای سازمان غذا و داروی ایران پرداختهایم.
اهمیت دما در نگهداری داروها
بسیاری از داروها به دما حساس هستند و تغییرات در شرایط دمایی میتواند به کاهش اثربخشی و حتی فساد آنها منجر شود. برخی داروها در دماهای بالا یا پایینتر از حد مجاز بهسرعت آسیب میبینند و ممکن است برای بیماران خطرناک باشند. از این رو، رعایت دمای مناسب و پایدار برای نگهداری داروها الزامی است.
ردهبندی دمایی برای نگهداری داروها
سازمان غذا و داروی ایران داروها را بر اساس نیاز به دما به چند دسته اصلی تقسیمبندی کرده است که هر دسته نیاز به شرایط دمایی خاصی دارد. در ادامه به توضیح این دستهها و شرایط نگهداری آنها میپردازیم:
الف) داروهای دمای اتاق (Room Temperature)
این دسته از داروها در دمای اتاق نگهداری میشوند و بهطور کلی باید در دمای بین 15 تا 25 درجه سانتیگراد قرار داشته باشند. دماهای بالاتر یا پایینتر از این محدوده میتواند باعث تغییر در خواص فیزیکی یا شیمیایی داروها شود. این دسته از داروها معمولاً پایدارترین دسته از نظر نیاز به دما هستند، اما همچنان باید از نور مستقیم خورشید و رطوبت دور نگه داشته شوند.
به عنوان مثال:
آسپرین (Aspirin): دارویی معمول برای درد و التهاب.
استامینوفن (Paracetamol مسکن درد و تببر.
آموکسیسیلین (Amoxicillin): نوعی آنتیبیوتیک برای درمان عفونتها.
پروپرانولول (Propranolol): برای درمان فشار خون و اختلالات قلبی.
ب) داروهای خنک (Cool Storage)
داروهایی که نیاز به دمای خنک دارند، باید در دمایی بین 8 تا 15 درجه سانتیگراد نگهداری شوند. این داروها معمولاً شامل داروهایی هستند که ممکن است در دماهای بالاتر فاسد شوند. برای حفظ کیفیت این داروها، استفاده از یخچالهای دارویی تخصصی یا سیستمهای سرمایشی مناسب توصیه میشود.
به عنوان مثال:
انسولین (Insulin): برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی.
اریترومایسین (Erythromycin): نوعی آنتیبیوتیک که ممکن است نیاز به نگهداری در دمای خنک داشته باشد.
قطرههای چشمی مانند لاتانوپروست برای درمان فشار داخل چشم و گلوکوم.
ج) داروهای یخچالی (Refrigerated Storage)
این دسته از داروها شامل داروهای حساستری هستند که نیاز به نگهداری در دمای بین 2 تا 8 درجه سانتیگراد دارند. واکسنها، سرمها و برخی داروهای بیولوژیک در این دسته قرار میگیرند. هرگونه نوسان دما خارج از این محدوده میتواند به سرعت باعث فساد این داروها شود و اثربخشی آنها را به شدت کاهش دهد.
به عنوان مثال:
واکسنها مانند واکسن آنفولانزا: بسیاری از واکسنها باید در دمای یخچال نگهداری شوند.
پنیسیلین (Penicillin G): نوعی آنتیبیوتیک که به صورت مایع نگهداری و تزریق میشود.
هپارین (Heparin): داروی ضد لخته خون که باید در دمای یخچالی نگهداری شود.
د) داروهای منجمد (Frozen Storage)
برخی از داروها مانند واکسنهای خاص و محصولات دارویی خاصی نیاز به نگهداری در دماهای منفی دارند. دمای توصیه شده برای این داروها معمولاً بین -20 تا -10 درجه سانتیگراد است. این دسته از داروها معمولاً حساسترین نوع داروها هستند و حتی نوسانات کوچک دما میتواند به کاهش قابل توجه کیفیت آنها منجر شود.
واکسن زونا (Zoster Vaccine): یکی از واکسنهایی که باید در فریزر نگهداری شود.
واکسن واریسلا (Varicella Vaccine): واکسنی که برای پیشگیری از آبلهمرغان استفاده میشود.
واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR Vaccine): واکسن ترکیبی که باید در دماهای منفی نگهداری شود.
اهمیت پایداری دما و جلوگیری از نوسانات دمایی
رعایت دمای استاندارد به تنهایی کافی نیست. پایداری دما و جلوگیری از نوسانات دمایی یکی از مهمترین اصول در نگهداری داروها است. تغییرات ناگهانی و مکرر دما میتواند به تغییرات در ترکیبات شیمیایی داروها منجر شود و اثرات منفی بر روی کیفیت آنها داشته باشد. سازمان غذا و دارو تأکید دارد که هر داروخانه یا مرکز توزیع دارو باید از تجهیزات دقیق و استاندارد برای پایش مداوم دمای نگهداری داروها استفاده کند.
الزامات قانونی سازمان غذا و دارو برای پایش دما
مطابق با قوانین سازمان غذا و دارو، تمامی داروخانهها، مراکز توزیع دارو و انبارهای دارویی موظف به استفاده از دستگاههای پایش دما (دیتالاگر) هستند. این دستگاهها باید به صورت 24 ساعته و به طور مداوم دمای محیط نگهداری داروها را ثبت و ضبط کنند. در صورت بروز هرگونه نوسان دمایی که ممکن است به داروها آسیب برساند، باید اقدامات لازم فوراً انجام شود.
سیستمهای پایش دما معمولاً باید دارای قابلیت هشداردهی در صورت خروج دما از محدوده استاندارد باشند تا مسئولین مربوطه بتوانند بهموقع از بروز مشکلات جلوگیری کنند. همچنین، نگهداری گزارشهای دمایی برای بازبینیهای دورهای و بررسیهای احتمالی نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تأثیر عدم رعایت دما بر داروها
عدم رعایت استانداردهای دمایی میتواند تأثیرات مخربی بر داروها بگذارد. به عنوان مثال:
– داروهای بیولوژیک ممکن است در اثر نوسانات دمایی اثربخشی خود را از دست بدهند.
– واکسنها در دمای نامناسب ممکن است به طور کامل بیاثر شوند.
– برخی داروها ممکن است تغییرات فیزیکی نظیر تغییر رنگ یا تشکیل رسوب داشته باشند که نشاندهنده فساد آنها است.
این موضوع میتواند باعث خسارات مالی و به خطر افتادن سلامت بیماران شود.
پیشنهادات برای بهینهسازی نگهداری داروها
برای بهینهسازی نگهداری داروها و اطمینان از رعایت استانداردهای دمایی، چندین اقدام پیشنهاد میشود:
1. استفاده از یخچالهای دارویی تخصصی: این یخچالها بهطور ویژه برای نگهداری داروها طراحی شدهاند و دارای سیستمهای پایش و کنترل دمای دقیق هستند.
2. نصب دستگاههای پایش دما (دیتالاگر): استفاده از دیتالاگرها و سیستمهای خودکار پایش دما برای ثبت و ضبط اطلاعات دمایی در طول شبانهروز. برای دیدن دیتالاگرها اینجا کلیک کنید.
3. آموزش کارکنان: آموزش کارکنان داروخانه و انبارها در مورد اهمیت دمای نگهداری و چگونگی کار با تجهیزات پایش دما.
4. سرویس دورهای تجهیزات سرمایشی: انجام بازبینیها و سرویسهای دورهای بر روی یخچالها و فریزرها برای اطمینان از عملکرد صحیح.
نتیجهگیری
رعایت استانداردهای دمایی در نگهداری داروها یکی از عوامل کلیدی در حفظ کیفیت و اثربخشی داروها است. سازمان غذا و داروی ایران با تدوین قوانین و دستورالعملهای مربوط به دما، اطمینان حاصل میکند که داروها در شرایط بهینه و استاندارد به دست مصرفکنندگان برسند. توجه به این اصول و استفاده از تجهیزات مناسب میتواند از خطرات احتمالی ناشی از فساد داروها جلوگیری کند و سلامت عمومی را تضمین نماید.
نوشته های مرتبط
در دنیای مدرن امروز، نگهداری صحیح و ایمن داروها یکی از اولویتهای اساسی در حوزه به . . .
داروها از جمله محصولاتی هستند که باید تحت شرایط خاصی نگهداری شوند تا اثربخشی و ایم . . .
نصب صحیح دیتالاگر در یخچالهای دارویی، به دقت و رعایت اصول خاصی نیاز دارد تا داده . . .
نگهداری صحیح داروها یکی از عوامل کلیدی در تضمین اثربخشی و ایمنی آنهاست. یکی از مه . . .
پاسخگوی پرسش های شما هستیم...
شرکت دانش ایستا مدار
گروه فنی ایستا با بیش از 15 سال سابقه فعالیت در زمینه طراحی و ساخت تجهیزات الکترونیکی صنعتی از پیشگامان توسعه و بروزرسانی نیازهای صنعت کشور بوده که در حوزههای مختلفی مشغول به فعالیت میباشد.
دفتر تهران
تلفن:
021-28421013 | شنبه تا چهارشنبه 9 تا 18
دفتر اهواز
تلفن:
061-33732129 | شنبه تا چهارشنبه 9 تا 18
آدرس:
اهواز، امانیه، خیابان سقراط غربی، ساختمان شماره 3 پارک علم و فناوری خوزستان، طبقه 3، واحد 6
لینک های مفید
- دیتالاگرها
- آموزش ها
- دریافت کاتالوگ
- پارک علم و فناوری خوزستان



